Kosztorys to istotny dokument wykorzystywany przy planowaniu i realizacji różnego rodzaju projektów – m.in. budowlanych, remontowych czy inwestycyjnych. Jego głównym celem jest oszacowanie przewidywanych kosztów oraz ułatwienie kontroli wydatków na poszczególnych etapach prac. Prawidłowo przygotowany kosztorys pomaga podejmować trafne decyzje finansowe, a także sprawnie zarządzać zasobami i harmonogramem. W tym artykule wyjaśniamy, czym dokładnie jest kosztorys, jakie są jego rodzaje oraz z jakich elementów powinien się składać.
Spis treści
Kosztorysowanie – co to jest i jakie pełni funkcje?

Kosztorys to szczegółowy dokument, który zawiera zestawienie wszystkich planowanych wydatków związanych z realizacją danego przedsięwzięcia – takich jak koszty materiałów, robocizny czy sprzętu. Dokument ten jest sporządzany na podstawie danych technicznych i organizacyjnych, a jego celem jest określenie przewidywanych nakładów finansowych. Proces przygotowania takiego zestawienia nazywany jest kosztorysowaniem.
Kosztorysowanie pełni wiele istotnych funkcji:
- umożliwia planowanie budżetu i ocenę opłacalności działań,
- stanowi podstawę do rozmów z wykonawcami lub dostawcami usług,
- pozwala na precyzyjne określenie zakresu prac i uniknięcie nieporozumień,
- ułatwia kontrolę wydatków na każdym etapie realizacji projektu.
Co istotne, kosztorysowanie może być wykorzystane do ubiegania się o finansowanie zewnętrzne lub jako dokument pomocny przy rozliczeniach i odbiorze wykonanych prac.
Rodzaje kosztorysów – przegląd
Istnieje kilka rodzajów kosztorysów, które stosuje się na różnych etapach realizacji przedsięwzięcia i które różnią się zakresem oraz stopniem szczegółowości danych:
- kosztorys inwestorski – dokument sporządzany na wczesnym etapie planowania, który pozwala oszacować całkowite koszty i ocenić opłacalność projektu,
- kosztorys ofertowy – tworzą go wykonawcy w odpowiedzi na zapytania ofertowe od inwestorów,
- kosztorys zamienny – przygotowywany w przypadku zmian w projekcie, które wpływają na zakres i koszty prac,
- kosztorys powykonawczy – sporządza się go po zakończeniu realizacji projektu.
Metody kosztorysowania – sposoby kalkulacji
W Polsce stosuje się dwie główne metody tworzenia kosztorysów: kalkulację szczegółową oraz kalkulację uproszczoną.
Kalkulacja szczegółowa
Polega na bardzo precyzyjnym wyliczeniu wartości każdej pozycji kosztorysu. Kosztorysant bierze pod uwagę zarówno koszty bezpośrednie, takie jak robocizna, materiały czy wynagrodzenia dla podwykonawców, jak i koszty pośrednie, np. związane z obsługą administracyjną, ubezpieczeniem czy zużyciem energii. Do całości dolicza się także zakładany zysk wykonawcy oraz należny podatek VAT. Taka metoda kosztorysowania pozwala dokładnie oszacować wszystkie wydatki związane z realizacją danego przedsięwzięcia. Kosztorys metodą kalkulacji szczegółowej wykonuje się według następującego wzoru:
Wk = Σ(i × n × c) + Kp + Z + Pv
gdzie:
i – liczba jednostek przedmiarowych robót,
n – jednostkowe nakłady rzeczowe, np. robocizny, materiałów i pracy sprzętu,
c – ceny czynników produkcji, takich jak stawki robocizny, ceny nabycia materiałów czy ceny pracy sprzętu,
Kp – koszty pośrednie,
Z – zysk kalkulacyjny,
Pv – podatek od towarów i usług (VAT).
Kalkulacja uproszczona
Metoda prostsza i szybsza niż kalkulacja szczegółowa. Polega na obliczeniu ceny kosztorysowej jako sumy iloczynów ustalonych jednostek przedmiarowych i ich cen jednostkowych, z uwzględnieniem podatku VAT – według wzoru:
Ck = Σ(Li × Cj) + Pv,
gdzie:
Ck – cena kosztorysowa robót,
Li – ilość jednostek przedmiarowych robót,
Cj – cena jednostkowa dla danej pozycji,
Pv – podatek od towarów i usług (VAT).
To rozwiązanie jest zwykle wystarczające w przypadku mniej skomplikowanych projektów.
Wzór kosztorysu – gotowy przykład i szablon
Przygotowując kosztorysy, warto skorzystać z gotowych szablonów, które porządkują informacje i ułatwiają pracę. Zamiast zastanawiać się, które sekcje należy uwzględnić w dokumencie, można posłużyć się gotowymi przykładami – to znacznie przyspiesza cały proces. Dobry szablon kosztorysu zawiera wszystkie niezbędne elementy, dzięki czemu dokument jest przejrzysty i zgodny z wymaganiami. Jeśli nie wiesz, jak zrobić kosztorys, taki wzór będzie pomocnym punktem wyjścia do stworzenia własnej wersji, dopasowanej do konkretnego projektu.
Co powinien zawierać kosztorys? Lista elementów
Poprawnie sporządzony kosztorys powinien być przejrzysty i zawierać wszystkie istotne informacje dotyczące planowanych prac. Najłatwiej ukazać to na konkretnym przykładzie, takim jak kosztorys inwestorski tworzony przy planowaniu inwestycji budowlanej. Aby dokument był rzetelny i kompletny, warto uwzględnić w nim następujące elementy:
- przedmiar robót – wykonany na podstawie dokumentacji architektoniczno-budowlanej,
- metody kalkulacji kosztorysu – szczegółową lub uproszczoną,
- wycenę robót – opartą na aktualnych danych rynkowych,
- zakończenie i odbiór robót – do późniejszej weryfikacji.